داستان کوتاه و ویژگی هایش    داستان کوتاه و ویژگی های ان

 

داستان کوتاه روایت منثور کوتاهی است که نویسنده در ان با بکار گیری پیرنگی منظم و منسجم ، شخصیت یا شخصیت های معدودی را که در واقعه ی اصلی ، به عملی واحد دست میزنند ، نشان می دهند و تاثیری واحد را به خواننده القا می کند .داستان کوتاه به طور همزمان در سده ی نوزدهم میلادی در ، امریکا ، فرانسه و روسیه پدید امد . نخستین کسی که به طور جدی به این نوع ادبی پرداخت و نظریاتی را درباره ی ان ارائه کرد، ادگار الن پو ، شاعر و داستان نویس امریکایی (1809- 1849 م) بود که او را پدر داستان کوتاه می دانند . پو در نظریات خویش برای این نوع ادبی که خود ان را قصه ی منثور می نامید ، ویژگی هایی برشمرد :  1- باید به اندازه ای باشد که طی نیم تا دو ساعت بتوان ان را خواند  2- فقط به یک موضوع بپردازد  3- تاثیر واحدی به خواننده القا کند   4- واژه های اضافی که در تاثیر گذاری  یا ساخت داستان نقشی ندارند در ان راه نیافته باشد  5- از نظر خواننده  کامل و پخته باشد . با این حال بیشتر داستان های کوتاه در سده ی نوزدهم میلادی با اصول برشمرده ی پو فاصله داشتند و به انها قصه ، طرح، لطیفه و گاه مقاله می گفتند. به غیر از پو دو نویسنده هم عصر او نیز در تکوین داستان کوتاه نقش بسزایی داشتند : نیکولای گوگول ، نویسنده ی روسی (1809-1852 م) که برای نخستین بار برای فقر  زدگان و محرومان جامعه داستان نوشت و از همین رو وی را پدر داستان کوتاه واقع گرا می نامند  و گی دومو پاسان داستان نویس فرانسوی (1850-1893 م)که مبدا داستان کوتاه حکایی است  . موپاسان داستان کوتاه را از حوزه ی محدود خیال پردازی های بی قید و شرط و معیار های دست و پاگیر ادگار الن پو بیرون اورد و به واقعیت سوق داد. با این همه نخستین کسی که اصطلاح داستان کوتاه را در زبان انگلیسی به کار برد ، براندر متیوز ، منتقد امریکایی (1852-1929 م) بود که در فلسفه ی داستان کوتاه به معرفی ان پرداخت (1885  م) . چندی بعد فرانک اوکانر نویسنده ی ایرلندی در صدای تنها که که پژوهشی در مورد داستان کوتاه است ،سه رکن برای داستان کوتاه قایل شد  : شرح ، گسترش و نتیجه .اوکانر بران بود که داستان کوتاه بیشتر مناسب جوامعی است که عنصر نابسامانی در انها حاکم است و احترام به جامعه چندان ارزشی ندارد. اوکانر داستان کوتاه را از انواعی می دانست که با محرومان جامعه سر وکار دارد . اصولا ارزش واقعی داستان کوتاه  در پیام انسانی ، همدردی با رانده شدگان و ستمدید گان و انتقاد سخت و کوبنده از جامعه نهفته است . با توجه به تعریف ها و ویژگی هایی که منتقدان و نظریه پردازان داستان کوتاه برای این نوع ادبی ارائه کرده اند می توان خاصه های تغییر ناپذیری برای ان در نظرگرفت   مهمترین خصوصیت داستان کوتاه ، کوتاهی ان است . داستان کوتاه اغلب 1500تا 15000 کلمه دارد . معمولا شخصیت ، ادم ها در بیشتر داستان های کوتاه پیش از اغاز داستان ساخته و پرداخته شده است و خواننده شخصیت ها را فقط در بهره ی خاصی از زندگی و تحت شرایطی ویژه مشاهده می کند . همین ایجاز در داستان کوتاه است ، که داستان کوتاه نویس را وا می دارد تا بجای پرداختن به کل زندگی ، بخشی از ان را موضوع کار خود قرار دهد .تعداد شخصیت ها در داستان کوتاه معدود است و فضای کافی در ان برای تحلیل دقیق و موشکافانه و نیز پرداختن به جزئیات وجود ندارد ( به عقیده برخی از نویسندگان فقط برشی از زندگی است ) . با این همه کلیه عناصر رمان ، کمابیش در داستان کوتاه نیز به چشم می خورد . مثلا ، داستان کوتاه با پیرنگی  اغاز می شود و با درونمایه ویژه خود سر انجام به گره گشایی می رسد و با توجه به سبک های گوناگون قابل بررسی است . داستان کوتاه نویس غالبا داستان خود را در نزدیکی و حاشیه ی اوج بزنگاه اغاز می نماید ( شروع با تعلیق ) و مقدمه چینی نمی کند .ابهامات و پیچیدگی ها را به حداقل می رساند و و به سرعت دست به گره گشایی می زند (این امر گاهی طی چند جمله صورت می گیرد ). با توجه به همین ویژگی ها است که داستان کوتاه را ،هنر و افریننده ان را ،هنرمند ، می نامند . کلیه عناصر داستان کوتاه  باید چندان بقاعده ، همخوان و کار امد باشد که وقتی خواننده به سراغ  ان می رود مجذوبش شود وبه ارامش و لذت برسد . داستان کوتاه  همانند دیگر انواع ادبی ، وضع و موقع انسان هغا را برای خواننده تصویر می کند . ایجاز که مهمترین ویژگی داستان کوتاه  است  ، باعث می شود تا داستان نویس  در کار خود همانند شاعر هوشیار ،منظبط و خلاق باشد. بنابر باور ویلیم فالکنر ، رمان نویس امریکایی ، هر رمان نویسی ابتدا می خواهد شعر بگوید ولی متوجه می شود که در توانش نیست ، سپس به داستان کوتاه روی می اورد که بعد از شعر ظریف ترین نوع ادبی است  ، در این کار نیز فرو می ماند و نهایتا رمان نویسی را پیشه ی خود می کند .

منابع و ماخذ : ادبیات داستانی . باز افرینی واقعیت  جهان داستان 15-7. صد سال داستان نویسی در ایران . فرهنگ داستان نویسان ایران .درباره ی داستان کوتاه